تحلیلگران رسانههای جهانی معتقدند احمد شرع، رئیس دولت انتقالی سوریه، در سیاست خارجی خود از «مدرسه اردوغان» در مانور میان قدرتهای جهانی الهام گرفته است. در حالی که او نخستین سفر رسمی خود به مسکو را انجام میدهد، بسیاری از رسانههای بینالمللی همزمان بر این باورند که ایالات متحده، با وجود وعدههای مکرر برای تمرکز بر آسیا، همچنان نمیتواند از خاورمیانه جدا شود.
فصل تازهای در روابط دمشق و مسکو
ده ماه پس از سقوط نظام بشار اسد، سوریه در حال ورود به مرحلهای تازه از روابط با روسیه است؛ کشوری که بیش از یک دهه از حکومت پیشین حمایت کرده بود. به گزارش «نیویورک تایمز»، احمد شرع در نخستین سفر رسمی خود از زمان تصدی ریاست دولت انتقالی سوریه، به مسکو رفته تا زمینهساز شکلگیری رابطهای جدید و مبتنی بر واقعگرایی سیاسی باشد.
اَسلی آیدینتاشباش، پژوهشگر اندیشکده «بروکینگز» در واشنگتن، در اینباره میگوید: «شرع بیش از آنکه بر ایدئولوژی تکیه کند، واقعگرایانه رفتار میکند؛ او در پی ایجاد دشمنی تازه نیست، بلکه میکوشد در منطقهای پیچیده ثبات بهدست آورد.»
بهرغم خشم عمومی از نقش روسیه در حمایت از ماشین نظامی اسد و حملات هوایی ویرانگرش، دولت انتقالی در دمشق ناگزیر است میان منافع و اولویتهای سیاسی خود توازن برقرار کند.
منابع دیپلماتیک سوری به نیویورک تایمز گفتهاند که روسیه دیگر در موقعیتی نیست که بتواند شروط خود را به دمشق تحمیل کند. نیروهای روسی باقیمانده تنها با هماهنگی کامل با نهادهای امنیتی سوری فعالیت میکنند و حتی جابهجاییهای آنان بدون همراهی رسمی ممکن نیست. دمشق همچنین قرارداد بهرهبرداری از بندر طرطوس را با روسیه لغو کرده و توافق جدیدی به ارزش ۸۰۰ میلیون دلار با شرکت «موانئ دبی جهانی» برای توسعه بندر امضا کرده است.
با وجود کاهش نفوذ مسکو، برخی مبادلات اقتصادی همچنان ادامه دارد؛ از جمله صادرات فولاد، گندم و نفت روسی به سوریه با قیمتهای پایینتر از بازار. افزون بر این، روسیه همچنان از جایگاه خود در شورای امنیت برای حمایت از دمشق در پروندههایی چون لغو تحریم برخی مقامهای دولت جدید استفاده میکند.
حملات اسرائیل و بازگشت احتمالی روسیه به جولان
در همین حال، اسرائیل در تلاش است از فضای گذار سیاسی در سوریه بهره ببرد و با حملات هوایی مانع انتقال تسلیحات از انبارهای رژیم سابق به گروههای مخالف شود. در ماه ژوئیه، نیروی هوایی اسرائیل ساختمان وزارت دفاع در مرکز دمشق را هدف قرار داد.
منابع دیپلماتیک احتمال دادهاند که روسیه بار دیگر در مأموریت نظارت بر مرزهای سوریه و اسرائیل در منطقه جولان نقشآفرینی کند؛ نقشی که در دوران اسد برعهده داشت و میتواند به کاهش تنشها کمک کند.
تأثیر سیاست اردوغان بر رفتار شرع
تحلیلگران بر این باورند که رجب طیب اردوغان، رئیسجمهور ترکیه و نزدیکترین متحد احمد شرع، او را به پیگیری سیاست «توازن قوا» میان مسکو و غرب تشویق میکند.
آیدینتاشباش در اینباره میگوید: «شرع عملاً درسهای اردوغان را در بازی میان قدرتهای بزرگ به کار میگیرد تا درهای تازهای به روی سوریه بگشاید؛ همان کاری که اردوغان برای ترکیه انجام داد.»
چرا آمریکا نمیتواند از خاورمیانه خارج شود؟
در بخش دیگری از گزارش رسانههای جهانی، روزنامه «فایننشال تایمز» بریتانیا به سیاست ایالات متحده در خاورمیانه پرداخته و نوشته است که با وجود وعدههای باراک اوباما و دونالد ترامپ برای تمرکز بر شرق آسیا، واشنگتن همچنان درگیر بحرانهای خاورمیانه است.
به گزارش این روزنامه، حملات ایران، توافق تازه در نوار غزه و حضور دهها هزار نظامی آمریکایی در منطقه نشان میدهد که ایالات متحده نتوانسته است وابستگی راهبردی خود را قطع کند. فایننشال تایمز تأکید میکند که مشکل، ضعف اراده سیاسی نیست، بلکه «ماهیت پویای رخدادها» در خاورمیانه است که هر بحران جدید، آمریکا را به مداخله وامیدارد تا از نفوذ و اعتبار خود دفاع کند.
در این گزارش آمده است: «خاورمیانه همچنان تنها صحنهای است که آمریکا در آن میتواند نفوذ خود را بهطور کامل اعمال کند؛ در حالی که چین و روسیه در سایر مناطق جهان چالشهای جدی برای برتری واشنگتن ایجاد کردهاند.»
این روزنامه نتیجه میگیرد که آنچه بهعنوان «چرخش از خاورمیانه» شناخته میشود، در واقع هیچگاه رخ نداده و رخ نخواهد داد، زیرا ساختار نظام بینالمللی و تکرار بحرانهای منطقهای موجب شده است که ایالات متحده از زمان دیدار تاریخی فرانکلین روزولت و ملک عبدالعزیز در ۸۰ سال پیش، همواره درگیر خاورمیانه باقی بماند.
