یک سال پس از سقوط نظام بعثی در سوریه و همزمان با عقبنشینی نفوذ منطقهای ایران، نشانههای یک بازآرایی عمیق در خاورمیانه آشکار شده است. تحولی که با تجدید نظر راهبردی آمریکا و تمرکز فزاینده واشنگتن بر منافع داخلی همزمان شده است.
مطالعات و گزارشهای منتشر شده در مطبوعات عربی نشان میدهد که تغییرات شتابان منطقهای، از ساختار قدرت در سوریه تا نقشآفرینی کشورهای عربی و بازیگران فرامنطقهای را تحت تأثیر قرار داده است.
در گزارش «ایندیپندنت عربی» آمده است که ساختار قدرت در سوریه پس از سقوط نظام سابق «از حاکمیت آهنین اقلیت به سلطه اکثریتی مسلح» انتقال یافته، اما این تحول «ماهیت انحصاری قدرت» را تغییر نداده است.
به نوشته این روزنامه، سوریها با وجود جشن گرفتن «پایان یک دوره»، اکنون با واقعیتهای دشوار بازسازی روبهرو هستند؛ کشوری که ۹۰ درصد جمعیت آن زیر خط فقر زندگی میکند و مسیر عدالت انتقالی عملاً آغاز نشده است.
روزنامه «النهار» لبنان نیز کاهش اثرگذاری منطقهای ایران در عراق، سوریه، یمن و لبنان را «امکان تازهای برای بازگشت نقش دولتهای ملی عربی» توصیف کرده است. نقشی که به باور این روزنامه تنها چارچوب برای مهار بیثباتی سیاسی و امنیتی منطقه است.
در سطح فرامنطقهای، روزنامه «الخلیج» با اشاره به سند راهبرد امنیت ملی جدید آمریکا، آن را «چرخش آشکار از اولویت دادن به دموکراسی به سمت اولویت دادن به منافع داخلی» توصیف کرده است.
بر اساس این تحلیل، واشنگتن خاورمیانه را دیگر صحنهٔ محوری سیاست خارجی خود نمیداند و امنیت مرزها، اقتصاد و فناوری را پایههای نفوذ جهانی در نظم جدید معرفی میکند.
همزمان، روابط آمریکا با اروپا نیز از «شراکت راهبردی» به «تفاهمی مبتنی بر مذاکره» تغییر جهت داده است.
این گزارشها نشان میدهد که منطقه در آستانه شکلگیری ترتیبات امنیتی و سیاسی تازهای قرار دارد. ترتیباتی که پیامدهای آن در سالهای آینده بر موازنه قدرت خاورمیانه تأثیرگذار خواهد بود.
