ایالات متحده آمریکا پیشنویس طرح صلح تازهای برای پایان جنگ اوکراین ارائه کرده که بر اساس آن، کییف در ازای دریافت یک تضمین امنیتی مشابه ناتو باید بخشهایی از قلمرو خود را واگذار و ساختار دفاعیاش را کوچک کند؛ پیشنهادی که واکنشهای گسترده و تند مقامهای اوکراینی و برخی متحدان اروپایی را برانگیخته است.
یک مقام آمریکایی روز پنجشنبه تأیید کرد که این پیشنویس، واشنگتن و اروپا را ملزم میکند در صورت حمله دوبارۀ روسیه به اوکراین «واکنش فوری و هماهنگ» نشان دهند. این اولین بار است که آمریکا چنین سطحی از تعهد امنیتی را برای کشوری غیرعضو ناتو پیشنهاد میدهد.
واگذاری قلمرو در برابر تضمین امنیتی
خبرگزاری «رویترز» پیشتر گزارش داده بود که آمریکا به ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهوری اوکراین، اعلام کرده چارچوب پیشنهادی واشنگتن مستلزم واگذاری بخشی از شرق اوکراین و کنار گذاشتن بخشی از توان تسلیحاتی و نظامی این کشور است. این چارچوب همچنین اوکراین را به عدم پیوستن به ناتو متعهد میکند.
منابع آگاه میگویند آمریکا این پیشنهادها را بدون مشارکت اوکراین و اروپا و طی مذاکراتی محرمانه با روسیه تدوین کرده است.
نقش فرستادگان ترامپ و گفتوگو با مسکو
به گزارش خبرگزاری آمریکایی «آکسیوس»، این طرح ۲۸ بندی به ابتکار استیو ویتکاف، فرستاده دونالد ترامپ، و با مشارکت مارکو روبیو و جرد کوشنر تدوین شده است. منابع غربی میگویند ویتکاف حتی با کیریل دمیتریف، مذاکرهکنندۀ ارشد روسیه، نیز رایزنی کرده؛ شخصیتی که از این طرح «ابراز خوشبینی» کرده و آن را «شنیده شدن خواستهای روسیه» دانسته است.
دو دیپلمات اروپایی به رسانهها گفتهاند که این چارچوب بیشتر به «خواستههای کرملین» شباهت دارد تا یک طرح صلح متوازن.
کییف: صلحِ تحمیلی قابلقبول نیست
اوکراین تأیید کرده که سند را دریافت کرده اما مقامهای این کشور بهشدت با آن مخالفاند. ولودیمیر زلنسکی گفته آماده گفتوگوست، اما «هیچ طرحی که حاکمیت اوکراین را تضعیف کند، عملی و پایدار نخواهد بود.»
یکی از مقامهای ارشد اوکراینی به «کییف ایندیپندنت» گفته این سند «بازگشت به مواضعی است که روسیه پیشتر از آنها عقبنشینی کرده بود اما اکنون با حمایت واشنگتن دوباره مطرح شده است.»
واگذاری کامل دونباس—از جمله شهرهای بزرگی چون اسلاویانسک و کراماتورسک—در مرکز اختلاف قرار دارد. «والاستریت ژورنال» گزارش داده که طرح آمریکا خواستار واگذاری یا «غیرنظامیسازی» این مناطق است.
افزایش فشار آمریکا و وخامت اوضاع در جبههها
یک مقام آمریکایی گفته جدول زمانی توافق «تهاجمی و فوری» خواهد بود؛ چرا که اوکراین با پیشرویهای روسیه در شرق، بحران انرژی در آستانۀ زمستان و رسوایی فساد در دولت روبهرو است.
در هفتههای اخیر، نیروهای روسیه کنترل تقریباً همۀ شهر استراتژیک «پوکروفسک» را بهدست آورده و گزارشهایی از سقوط سیورسک و کوپیانسک منتشر شده است.
انتقادهای داخلی و نگرانیهای انسانی
نمایندگان پارلمان اوکراین این طرح را «خطرناک» و «غیرواقعبینانه» توصیف کردهاند. اولنا هوبانووا، از سازمان «Helping to Leave»، هشدار داده: «واگذاری سرزمین فقط انتقال خاک نیست؛ این یعنی سپردن میلیونها انسان به دست نیروی مهاجم یا آوارهکردن آنها بدون هیچ پشتوانهای.»
مشوقهای اقتصادی برای روسیه
بخش اقتصادی طرح پیشنهادی آمریکا شامل بازگشت تدریجی روسیه به اقتصاد جهانی، کاهش مرحلهای تحریمها و حتی احتمال بازگشت مسکو به گروه G8 است.
در بخش بازسازی نیز پیشنهاد شده ۱۰۰ میلیارد دلار از داراییهای بلوکهشده روسیه برای بازسازی اوکراین استفاده شود، اما نیمی از سود این سرمایهگذاری باید به آمریکا اختصاص یابد.
آینده طرح: صلح یا کاپیتولاسیون؟
بهرغم تأکید آمریکا بر «ضرورت توقف جنگ»، منتقدان در اوکراین و اروپا میگویند این طرح بیش از آنکه مسیر صلح باشد، نوعی کاپیتولاسیون سیاسی است که به روسیه پاداش میدهد و میتواند مسکو را برای مطالبه امتیازات بیشتر تشویق کند.
با نزدیکشدن به زمستان و تشدید حملات روسیه به زیرساختهای انرژی، فشارهای واشنگتن برای آغاز مذاکرات شدت گرفته است؛ اما کییف همچنان تأکید میکند که هیچ صلحی به بهای از دست رفتن قلمرو و حاکمیت ملی پذیرفتنی نیست.
