با شدت گرفتن عملیات نظامی اسرائیل در غزه، دهها هزار فلسطینی در حال ترک خانههای خود هستند و در همین حال، بریتانیا و چند کشور اروپایی دیگر برای به رسمیت شناختن دولت فلسطین آماده میشوند؛ اقدامی که میتواند معادلات دیپلماتیک خاورمیانه را تغییر دهد.
عملیات اسرائیل و موج جدید آوارگی
ارتش اسرائیل میگوید در حال گسترش عملیات «با قدرتی بیسابقه» علیه حماس در غزه است. مقامات اسرائیلی روز جمعه اعلام کردند جاده صلاحالدین – مسیر اصلی انتقال غیرنظامیان از شمال به جنوب غزه – تنها دو روز پس از بازگشایی، بار دیگر بسته شده است. این اقدام باعث شده بسیاری از ساکنان در شهر غزه و مناطق اطراف آن محاصره شوند.
ارتش اسرائیل مدعی است حملاتش مواضع حماس را هدف قرار میدهد اما سازمانهای بینالمللی هشدار دادهاند که محدودیتهای جدید بر مسیرهای تخلیه، جان غیرنظامیان را بیش از پیش به خطر میاندازد.
آویچای آدرعی، سخنگوی ارتش اسرائیل، در پیامی به زبان عربی در شبکههای اجتماعی از ساکنان غزه خواست از خیابان ساحلی الرشید برای حرکت به سمت جنوب استفاده کنند.
او گفت: «نیروهای دفاعی اسرائیل به عملیات علیه حماس و دیگر گروههای تروریستی با قدرت بیسابقه ادامه خواهند داد.»
سازمان ملل متحد تخمین زده است که تنها در ماه گذشته بیش از ۲۵۰ هزار نفر از غزه آواره شدهاند. مقامهای اسرائیلی میگویند مجموع افراد آواره در این دوره به حدود ۴۵۰ هزار نفر رسیده است. بسیاری از خانوادهها چندین بار جابهجا شدهاند و اکنون با حداقل امکانات و اغلب پیاده یا در خودروهای شلوغ به سمت جنوب حرکت میکنند.
شاهدان از شرایط دشوار میگویند. سامی بارود، پدر سه فرزند که در میان ازدحام تلاش میکرد منطقه را ترک کند، به خبرنگاران گفت: «ما همه چیز را از دست دادهایم – زندگی، آینده و حس امنیت. حتی توان پرداخت کرایه حملونقل ندارم.»
در جنوب، ام محمد الحطاب که پس از بمباران خانهاش همراه با هفت فرزندش در چادر زندگی میکند، به خبرگزاری رویترز گفت: «بمباران متوقف نشده و هر لحظه ممکن است موشکی فرود آید. بچههایم وحشتزدهاند و من نمیدانم چه کنم.»
یاسر صالح، یکی دیگر از آوارگان، افزود: «به سمت خیابانهای ساحلی میرویم تا آنجا بخوابیم… نمیدانیم کجا برویم.»
آژانسهای امدادی از بروز یک فاجعه انسانی خبر میدهند. سازمان بهداشت جهانی گفته کمبود سوخت، بیمارستانها را فلج کرده و آژانس امداد سازمان ملل برای آوارگان فلسطینی (آنروا) نیز هشدار داده خطر قحطی در جنوب همچنان بالاست.
حرکت دیپلماتیک بریتانیا
در لندن، دولت کایر استارمر اعلام کرده قصد دارد فلسطین را بهعنوان یک دولت مستقل به رسمیت بشناسد. نخستوزیر بریتانیا این اقدام را بخشی از یک «بسته جامع» توصیف کرده که هدفش پایان دادن به وضعیت کنونی و حرکت به سمت راهحل دوکشوری است.
این تصمیم قرار است مشروط به چند اقدام باشد: برقراری آتشبس فوری، ازسرگیری کمکهای بشردوستانه و توقف گسترش شهرکسازیهای اسرائیل در کرانه باختری. دفتر نخستوزیری بریتانیا تأکید کرده که زمان اعلام این تصمیم ربطی به دیدار برنامهریزیشده دونالد ترامپ از لندن ندارد.
فرانسه و لوکزامبورگ نیز میگویند در حال بررسی اقدام مشابهی هستند. قرار است این موضوع در نشست هفته آینده مجمع عمومی سازمان ملل مطرح شود. حامیان این حرکت میگویند هدف، تقویت نیروهای میانهرو فلسطینی و منزوی کردن حماس است.
لوک فریدن، نخستوزیر لوکزامبورگ، گفته این تصمیم «لحظهای کلیدی در مسیر طولانی به سوی صلح و ثبات در منطقه» است و تأکید کرده: «هر کاری که انجام میدهیم علیه مردم اسرائیل نیست بلکه برای متوقف کردن جنایاتی است که در غزه شاهد آن هستیم.»
امانوئل مکرون، رئیسجمهور فرانسه، نیز در مصاحبهای با شبکه ۱۲ اسرائیل عملیات نظامی اسرائیل در غزه را «کاملاً غیرسازنده» خواند. او گفته است اسرائیل با این اقدامات تصویر و اعتبار خود را در افکار عمومی جهان تخریب میکند و به رسمیت شناختن فلسطین را «بهترین راه برای منزوی کردن حماس» دانسته است.
این مواضع واکنش تند مقامهای اسرائیلی را در پی داشته است. یک سخنگوی دولت اسرائیل این اقدامها را «تأسفبار» توصیف کرد.
وتوی آمریکا در شورای امنیت
در صحنه بینالمللی، ایالات متحده بار دیگر قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را که خواستار آتشبس فوری و دائمی در غزه و آزادی گروگانهای اسرائیلی بود وتو کرد. این قطعنامه از حمایت ۱۴ عضو دیگر شورا از جمله بریتانیا و فرانسه برخوردار بود و خواستار دسترسی بدون مانع کمکهای بشردوستانه نیز شده بود.
لیندا توماس-گرینفیلد، سفیر آمریکا در سازمان ملل، گفت این وتو مانع مذاکرات آینده نخواهد شد اما تأکید کرد نخست باید گروگانها آزاد شوند.
این اقدام واشنگتن شکاف فزاینده میان آمریکا و برخی متحدان اروپاییاش را برجسته میکند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، بار دیگر هشدار داد که «مردم غزه بهای نهایی این بنبست را میپردازند.»
تنشهای منطقهای
همزمان حزبالله لبنان از تبادل آتش جدید با نیروهای اسرائیلی خبر داده است. مقامات این گروه میگویند در حملات اسرائیل دستکم سه جنگجویشان کشته شدهاند.
در کرانه باختری نیز نیروهای اسرائیلی به چند روستا یورش برده و ۱۲ فلسطینی مظنون به ارتباط با گروههای مسلح را بازداشت کردهاند.
با نزدیک شدن به نشست مجمع عمومی سازمان ملل، دیپلماتها امیدوارند موج تازهای از به رسمیت شناختنها بتواند روند صلح را احیا کند. با این حال، صحنه میدانی در غزه – با ویرانههای گسترده و خانوادههایی که هنوز در حال فرارند – نشان میدهد مسیر صلح همچنان دشوار و پرابهام است.
