به گزارش تلویزیون آرین، سازمان ملل متحد امروز میزبان دور جدیدی از مذاکرات بینالمللی با حضور نمایندگانی از حدود ۱۸۰ کشور جهان است؛ مذاکراتی که با هدف دستیابی به نخستین معاهده الزامآور جهانی برای مقابله با آلودگی پلاستیکی برگزار میشود؛ پدیدهای که به تهدیدی گسترده برای محیطزیست و سلامت انسان در سراسر جهان بدل شده است.
پنجمین دور مذاکرات کمیته بیندولتی مذاکره (INC)، موسوم به «CIN5-2»، به مدت ده روز در شهر ژنو سوئیس برگزار میشود. این گفتوگوها در حالی آغاز شده که تنشهای ژئوپولیتیکی و تجاری و همچنین شکست دور پیشین در دسامبر سال گذشته در بوسان کرهجنوبی، به فضای مذاکرات سایه افکندهاند؛ شکستی که به دلیل مخالفت برخی از کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت و پلاستیک رقم خورد.
سازمان ملل امیدوار است این مذاکرات به تدوین پیشنویس یک توافق بینالمللی منجر شود که تمامی مراحل چرخه عمر پلاستیک را شامل شود؛ از طراحی و تولید گرفته تا مدیریت پسماند و بازیافت. هدف نهایی، امضای این معاهده تا پایان سال ۲۰۲۵ است.
چالشها و شکافهای سیاسی
لوئیس فایاس والدیوییسو، دیپلمات اهل اکوادور و رئیس نشستهای مذاکره، هشدار داده است که دستیابی به یک متن الزامآور بههیچوجه خودکار و قطعی نیست و لازمه آن مشارکت مؤثر تمامی طرفهاست. او همچنین بر نقش مهم جامعه مدنی و سازمانهای غیردولتی در بحثهای حساس مانند ممنوعیت مواد شیمیایی خاص و تعیین سقف جهانی برای تولید پلاستیک تأکید کرد.
از سوی دیگر، اینگر آندرسن، مدیر اجرایی برنامه محیطزیست سازمان ملل (UNEP)، نسبت به امکان رسیدن به توافقی جهانی ابراز خوشبینی کرد. او به خبرگزاری فرانسه گفت:
«با بسیاری از کشورها گفتوگو کردهام که با نیت رسیدن به توافق به ژنو آمدهاند، هرچند میدانیم این مذاکرات پیچیده و دشوار خواهد بود.»
هشدارهای علمی و مردمی پیش از نشست
در آستانه آغاز مذاکرات، گروههای محیطزیستی و دانشمندان هشدارهای شدیدی نسبت به تبعات بهداشتی و اقتصادی آلودگی پلاستیکی صادر کردند. مجله معتبر پزشکی «لانست» در گزارشی تازه اعلام کرد که آلودگی پلاستیکی، «خطری فزاینده و دستکمگرفتهشده» برای سلامت عمومی است که سالانه بیش از ۱.۵ تریلیون دلار هزینه جهانی به همراه دارد.
فیلیپ لاندریگان، استاد دانشگاه بوستون، هشدار داد که کودکان و اقشار آسیبپذیر بیشترین تأثیر را از این بحران میپذیرند. فعالان محیطزیست نیز به وضعیت وخیم در کشورهای جنوب جهانی اشاره کردند، جایی که ذرات پلاستیک موجود در آبها موجب بیماریهای جدی بهویژه در میان کودکان شدهاند.
دوگانگی در رویکرد کشورها
یکی از محورهای اصلی اختلاف در مذاکرات، اختلاف دیدگاه میان کشورهایی است که خواهان کاهش تولید از مبدأ هستند، و کشورهایی که عمدتاً صادرکننده نفت و پتروشیمیاند و بر راهکارهایی مانند بازیافت و فناوریهای نوین بدون محدودسازی تولید تأکید دارند.
در همین حال، نماینده شورای صنایع شیمیایی آمریکا، متیو کَستنر، از نقش «ضروری پلاستیک» در زندگی مدرن، بهویژه در حوزه سلامت و ایمنی غذا دفاع کرد. اما سازمانهایی مانند «صلح سبز (Greenpeace)» و «تراش هیرو وُرلد» این موضع را رد کرده و خواهان توافقی برای کاهش تولید جهانی پلاستیک شدند. آنان همچنین بر ضرورت «گذار عادلانه» برای حفظ حقوق کارگران صنایع مرتبط با پلاستیک در مسیر حرکت بهسوی اقتصاد بازیافتی و پایدار تأکید کردند.
بحران جهانی آلودگی پلاستیکی در یک نگاه
بر پایه دادههای برنامه محیطزیست سازمان ملل، جهان سالانه بیش از ۴۳۰ میلیون تُن پلاستیک تولید میکند که بیش از دو سوم آن به محیطزیست راه مییابد؛ از اقیانوسها و خاک گرفته تا هوای تنفسی. این روند به تخریب اکوسیستمها و افزایش ابتلا به بیماریها در انسانها منجر شده است.
در واکنش به این بحران، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مارس ۲۰۲۲ به اتفاق آرا تصمیم گرفت روند تدوین یک معاهده الزامآور بینالمللی برای مقابله با آلودگی پلاستیکی را آغاز کند. از آن زمان تاکنون چهار دور رسمی مذاکرات برگزار شده و اکنون نشست ژنو بهعنوان دور پنجم، فرصتی سرنوشتساز برای پر کردن شکافهای سیاسی و تدوین پیشنویس اولیه معاهده بهشمار میرود.
