اجلاس اقلیمی کاپ ۳۰ پس از یک هفته مذاکرات پرتنش و در شرایطی آشفته در شهر بلم برزیل پایان یافت؛ رویدادی که بسیاری از کارشناسان و فعالان محیطزیست آن را یکی از ناامیدکنندهترین نشستهای اقلیمی سالهای اخیر توصیف کردهاند.
در متن نهایی توافق موسوم به «موچیرائو» هیچ اشاره مستقیمی به سوختهای فسیلی وجود ندارد؛ همان عاملی که بیش از ۷۵ درصد انتشار گازهای گلخانهای جهان را تشکیل میدهد و موتور اصلی گرمشدن زمین بهشمار میرود. این عقبنشینی در حالی رخ داد که بیش از ۸۰ کشور، از جمله بریتانیا و اتحادیه اروپا، خواستار گنجاندن تعهدات قویتر برای کاهش سریع مصرف نفت، زغالسنگ و گاز بودند.
کشورهای تولیدکننده نفت اما با فشار بر روند مذاکرات تأکید داشتند که اقتصاد آنها به درآمدهای نفتی وابسته است و نمیتوان آنها را مجبور کرد که سرعت کاهش مصرف سوختهای فسیلی را افزایش دهند. نتیجه این فشار، حذف کامل اشاره به فسیلیها از متن نهایی بود؛ تصمیمی که عصبانیت برخی هیئتها را برانگیخت. نماینده کلمبیا با انتقاد از ریاست کاپ ۳۰ اعلام کرد که حتی اجازه طرح اعتراض در جلسه نهایی به آنها داده نشده است. او گفت شواهد علمی روشن است و اکنون زمان آن رسیده که درباره نقش واقعی سوختهای فسیلی در بحران اقلیمی بهصراحت سخن گفته شود.
این نشست در وضعیتی غیرعادی و متاثر از مشکلات لجستیکی برگزار شد. بارها آب سرویسهای بهداشتی قطع شد، رعدوبرقهای شدید محل اجلاس را مختل کرد و گرمای بالای سالنها نمایندگان را خسته و ناتوان ساخت. دو بار محل کنفرانس تخلیه شد و گروهی ۱۵۰ نفره با شکستن خطوط امنیتی به داخل سالنها راه یافتند و شعار «جنگلهای ما فروشی نیستند» سر دادند. آتشسوزی بزرگی نیز بخشی از سقف محل برگزاری را تخریب کرد و شرکتکنندگان را به فرار مجبور ساخت.
برزیل که میزبان اجلاس بود، امیدوار بود انتخاب شهر بلم توجه جهانیان را به اهمیت جنگلهای آمازون جلب کند. دولت لولا دا سیلوا ابتدای نشست یک صندوق بینالمللی با عنوان «تسهیلات جنگلهای گرمسیری برای همیشه» معرفی کرد که هدف آن تأمین منابع مالی برای حفاظت از جنگلهای بارانی است.
تا پایان اجلاس بیش از ششونیم میلیارد دلار به این صندوق اختصاص یافت، هرچند بریتانیا هنوز کمک خود را اعلام نکرده است. با این حال برزیل نیز از انتقادها بینصیب نماند؛ زیرا برنامه این کشور برای حفاری نفت در دهانه آمازون با مخالفت شدید فعالان محیطزیست روبهرو شده است.
در صحنه سیاسی، غیبت کامل ایالات متحده توجه بسیاری را جلب کرد. آمریکا برای نخستین بار هیئتی رسمی به کاپ ۳۰ نفرستاد؛ اقدامی که پس از تصمیم دونالد ترامپ برای خروج از توافق پاریس و بیاعتنایی او به تغییرات اقلیمی قابل پیشبینی بود. ترامپ بارها تغییرات اقلیمی را «فریب» خوانده و طرحهای بینالمللی مقابله با آن را هزینهبر و بیفایده توصیف کرده است.
بسیاری از نمایندگان کشورهای اروپایی پس از اعلام متن نهایی، از جمله وزیر انرژی و تغییرات اقلیمی بریتانیا و کمیسر اقلیمی اتحادیه اروپا، اعلام کردند که ترجیح میدادند توافق بلندپروازانهتری حاصل شود اما در نهایت این جلسه را «گامی کوچک به سوی پیشرفت» توصیف کردند. برای کشورهایی که تمام شب را برای حفظ زبان قویتر درباره سوختهای فسیلی مذاکره کرده بودند، نتیجه کار ناامیدکننده بود.
در کنار تمام این حاشیهها، اعلام شد که اجلاس بعدی، کاپ ۳۱، بهطور مشترک توسط ترکیه و استرالیا برگزار خواهد شد. کشوری که میزبان کاپ ۳۰ بود تلاش کرد این نشست را به فرصتی برای جلب توجه جهان به جنگلهای بارانی و خطرات تخریب آنها تبدیل کند، اما در نهایت متن نهایی نتوانست خواستههای کشورهای نگران از سرعت گرمایش زمین را برآورده کند. با گذشت هر سال و تشدید اثرات تغییرات اقلیمی، این پرسش جدیتر میشود که آیا جهان توانایی اتخاذ تصمیمات سخت و ضروری برای مهار بحران را خواهد داشت یا خیر.
