در حالی که دولت در ماههای اخیر بارها هرگونه برنامه برای افزایش قیمت بنزین را تکذیب کرده بود، اکنون منابع متعددی در مجلس از تصمیم دولت برای سهنرخی کردن بنزین و افزایش نرخ آزاد به ۷۵۰۰ تومان خبر میدهند. گزارشها نشان میدهد که منابع ارزی دولت برای واردات بنزین عملاً به پایان رسیده و کسری بودجه در بخش انرژی به یکی از چالشهای اصلی اقتصادی کشور تبدیل شده است.
به گفته فرهاد شهرکی، نایبرئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی ایران، دولت به دنبال اجرای طرحی است که در آن ضمن حفظ سهمیههای فعلی ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی، نرخ سومی برای بنزین تعیین شود. او اعلام کرد: «پولی که در بودجه امسال برای واردات حاملهای انرژی، مخصوصاً بنزین در نظر گرفته شده بود، در چند ماه نخست سال تمام شد و دولت اکنون عملاً ارزی برای واردات ندارد.» شهرکی همچنین تأکید کرد که اجرای چنین طرحی نیازی به مصوبه مجلس ندارد، اما هنوز دولت در اینباره با کمیسیون انرژی مشورت نکرده است.
در همین راستا، حسین سپهوند، دبیر کمیسیون انرژی مجلس نیز روز ۱۶ آبان در گفتوگو با روزنامه همشهری، نرخ پیشنهادی دولت برای بنزین آزاد را ۷۵۰۰ تومان عنوان کرد. او گفت: «در برنامه دولت، ضمن حفظ نرخهای ۱۵۰۰ و ۳۰۰۰ تومانی، نرخ سومی بهصورت آزاد در جایگاهها در نظر گرفته میشود تا مصرف کنترل شود.» به گفته سپهوند، طرح نهایی هنوز در دولت تصویب نشده و در صورت تأیید، از سال ۱۴۰۵ به اجرا درمیآید.
با وجود تکذیبهای مکرر از سوی دولت، از جمله اظهارات فاطمه مهاجری، سخنگوی دولت در ۱۳ آبان که گفته بود «دولت هیچ قصدی برای تغییر نرخ بنزین سهمیهای ندارد»، نشانهها از افزایش فشار مالی و کمبود ارز حکایت دارد. مهاجری در همان نشست خبری تأیید کرده بود که دولت روزانه چند میلیون دلار برای واردات بنزین هزینه میکند و نیاز به «ساماندهی منابع ارزی مرتبط با بنزین» دارد.
کارشناسان اقتصادی هشدار میدهند که افزایش نرخ بنزین میتواند موج تازهای از تورم و نارضایتی اجتماعی را به دنبال داشته باشد. تجربه آبان ۱۳۹۸ هنوز در حافظه جمعی جامعه باقی است؛ زمانی که افزایش ناگهانی نرخ بنزین منجر به اعتراضهای گسترده در دهها شهر کشور شد. به همین دلیل، بسیاری از نمایندگان مجلس از دولت خواستهاند در تصمیمگیری درباره اصلاح قیمت حاملهای انرژی با احتیاط عمل کند.
در حال حاضر، مصرف روزانه بنزین در ایران بین ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلیون لیتر برآورد میشود. برای تأمین این میزان، دولت ناگزیر است روزانه ۹ تا ۱۲ میلیون لیتر بنزین وارد کند؛ در حالی که واردات رسمی در قانون بودجه سال جاری ممنوع شده است. با این حال، گزارشهای رسانهای از خرداد ۱۴۰۴ حاکی از ازسرگیری واردات بنزین است.
محمدجعفر قائمپناه، معاون اجرایی رئیس دولت، هفته گذشته هزینه تولید هر لیتر بنزین در پالایشگاهها را حدود ۳۴ هزار تومان اعلام کرد و گفت یارانهای که دولت برای بنزین پرداخت میکند، «ماهیت تورمزا دارد». به گفته او، مصرف بالای سوخت، ناشی از کیفیت پایین خودروهای داخلی و عدم واردات خودروهای کممصرف و برقی است.
بر اساس این شرایط، سهنرخی شدن بنزین، که اکنون از گمانهزنیها فراتر رفته، در عمل به معنای آغاز فاز جدید اصلاح یارانه انرژی است؛ طرحی که اگر بدون تمهیدات حمایتی برای اقشار کمدرآمد اجرا شود، میتواند پیامدهای اقتصادی و اجتماعی گستردهای برای دولت و جامعه به همراه داشته باشد.
