آژانس محیطزیست اروپا (EEA) در تازهترین گزارش جامع خود هشدار داد که شیوه زندگی اروپایی به دلیل تخریب فزاینده محیطزیست و عقبنشینی در سیاستهای سبز اتحادیه اروپا در معرض تهدید جدی قرار گرفته است.
این گزارش همچنین نشان میدهد که اتحادیه اروپا اگرچه در کاهش برخی آلایندههای اقلیمی پیشرفت داشته، اما نتوانسته مسیر پایداری را در حوزههای کلیدی مانند تنوع زیستی، مصرف منابع و سازگاری با تغییرات اقلیمی دنبال کند.
این گزارش که هفتمین نسخه از ارزیابی جامع زیستمحیطی اروپا از سال ۱۹۹۵ تاکنون است، هر پنج سال منتشر میشود و تصویر دقیقی از وضعیت کنونی قاره ارائه میدهد. بر اساس یافتههای این گزارش:
بیش از ۸۰ درصد زیستگاههای حفاظتشده اروپا در وضعیت نامناسب یا بد قرار دارند. الگوهای مصرف و تولید غیرپایدار عامل اصلی نابودی حیات وحش معرفی شده است.
توانایی جذب دیاکسید کربن یا «چاهک کربن» اروپا طی یک دهه گذشته حدود ۳۰ درصد کاهش یافته است. جنگلزدایی، آتشسوزیهای گسترده و شیوع آفات از عوامل اصلی این روند هستند.
انتشار گازهای گلخانهای در بخش حملونقل و غذا از سال ۲۰۰۵ تاکنون تقریباً بدون تغییر مانده است، هرچند سایر بخشها کاهش داشتهاند.
کشورهای عضو نتوانستهاند به اندازه کافی خود را با شرایط اقلیمی غیرمعمول و خطرات فزاینده سازگار کنند.
تنش آبی هماکنون یکسوم جمعیت اروپا را درگیر کرده و انتظار میرود با تغییرات اقلیمی تشدید شود.
هشدار مقامهای اروپایی و فشارهای خارجی
لِنا یِلا-مونونن، مدیر اجرایی آژانس محیطزیست اروپا، تأکید کرد: «ما در بسیاری از حوزهها برای رسیدن به اهداف ۲۰۳۰ تقلا میکنیم. این وضع رفاه، رقابتپذیری و کیفیت زندگی اروپاییها را اساساً به خطر میاندازد.»
این هشدار در شرایطی منتشر میشود که قوانین زیستمحیطی در اروپا تحت فشار احزاب راست افراطی و برخی صنایع تضعیف شدهاند. آمریکا نیز از رهبران اروپایی خواسته است خرید سوختهای فسیلی این کشور را افزایش دهند و از استانداردهای زیستمحیطی که بر کالاهای وارداتی اثر میگذارد، چشمپوشی کنند.
دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، در سخنرانی اخیر خود در سازمان ملل بدون ارائه مدرک مدعی شد بسیاری از کشورهای اروپایی به دلیل دستورکار انرژی سبز در آستانه نابودی هستند. او همچنین کاهش ۳۷ درصدی انتشار گازهای گلخانهای اتحادیه اروپا از سال ۱۹۹۰ را عامل تعطیلی کارخانهها و از دست رفتن مشاغل دانست.
واکنش مقامهای اتحادیه اروپا
سه مقام ارشد اتحادیه اروپا در حوزه سیاست زیستمحیطی – ترسا ریبرا، جسیکا روسوال و ووپکه هوکسترا – با استناد به این گزارش بر ضرورت ادامه اقدامات اقلیمی تأکید کردند.
هوکسترا، کمیسر اقلیمی اتحادیه اروپا، هشدار داد: «هزینههای بیعملی بسیار عظیم است و تغییرات اقلیمی تهدیدی مستقیم برای رقابتپذیری ما محسوب میشود. ادامه مسیر برای حفظ اقتصادمان حیاتی است.»
ریبرا نیز گفت: «به تعویق انداختن یا عقب راندن اهداف اقلیمی تنها باعث افزایش هزینهها، تعمیق نابرابریها و تضعیف تابآوری ما خواهد شد.»
ارزیابی اهداف ۲۰۳۰
گزارش EEA نشان میدهد از میان ۲۲ هدف زیستمحیطی اروپا برای سال ۲۰۳۰، تنها دو هدف – کاهش گازهای گلخانهای و کاهش مواد تخریبکننده لایه اوزون – «تا حد زیادی در مسیر دستیابی» قرار دارند. ۹ هدف «عمدتاً خارج از مسیر» ارزیابی شدهاند و سایر اهداف نیز روندی ترکیبی نشان میدهند.
وضعیت تنوع زیستی اروپا بهویژه نگرانکننده توصیف شده است. اتحادیه اروپا نتوانست به هدف خود برای توقف نابودی تنوع زیستی تا سال ۲۰۲۰ دست یابد و هیچیک از شاخصهای زیستی تا سال ۲۰۳۰ در مسیر دستیابی نیست. تنها روند مثبت، افزایش مناطق حفاظتشده بوده که در سال ۲۰۲۲ به ۲۶.۱ درصد از خشکیها و ۱۲.۳ درصد از دریاها رسید.
چالش مصرف و اقتصاد چرخشی
پیشرفت اروپا در حرکت به سمت اقتصاد چرخشی بسیار کند بوده است. سهم مواد اولیه تأمینشده از بازیافت از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۳ تنها اندکی رشد کرده و از ۱۰.۷ درصد به ۱۱.۸ درصد رسیده است.
توبیاس لُنگ، یکی از نویسندگان گزارش، گفت: «نشانه خطر واقعی، مصرف ماست. سطح مصرف ما خیلی خیلی بالاست.»
چشمانداز
رهبران اتحادیه اروپا در ماههای اخیر تمرکز خود را از سیاستهای سبز به سمت رقابتپذیری اقتصادی تغییر دادهاند و به بهانه «سادهسازی» در حال عقبنشینی از اهداف اقلیمی هستند؛ موضوعی که فعالان محیطزیست آن را «مقرراتزدایی» میخوانند. با این حال، کمیسیون اروپا همچنان تأکید دارد که به دستورکار سبز پایبند است، هرچند در عمل انعطاف بیشتری به صنایع و کشورهای مخالف نشان میدهد.
یلّا-مونونن در پایان بر پیشرفتهای مثبت، از جمله بهبود کیفیت هوا و نصف شدن مرگومیر ناشی از آلودگی ذرات ریز از سال ۲۰۰۵ تاکنون، تأکید کرد و گفت: «ما به لطف این اقدامات جان انسانها را نجات میدهیم. این یک نمونه روشن برای ادامه مسیر است.»
