جنگلهای بارانی آمازون در برزیل طی چهار دهه گذشته مساحتی به اندازه کشور اسپانیا را از دست دادهاند؛ روندی نگرانکننده که به گفته پژوهشگران این پهنه حیاتی زمین را به «نقطه بازگشتناپذیر» نزدیک میکند.
بر پایه دادههای ماهوارهای گردآوریشده توسط شبکهای از سازمانهای غیردولتی، دانشگاهها و شرکتهای فناوری، جنگلهای آمازون بین سالهای ۱۹۸۵ تا ۲۰۲۴ حدود ۴۹.۱ میلیون هکتار از پوشش خود را از دست دادهاند. آمازون که بزرگترین جنگل بارانی استوایی جهان به شمار میرود و بخش اعظم آن در خاک برزیل قرار دارد، اکنون در آستانه بحرانی قرار گرفته است که میتواند چرخه حیات آن را متوقف سازد.
برونو فریرا، پژوهشگر مؤسسه «مابیوماس»، در گفتوگو با خبرگزاری فرانسه هشدار داد: «جنگلهای آمازون به سمت نقطهای حرکت میکنند که پس از آن دیگر قادر به ادامه حیات نخواهند بود. در صورتی که میزان نابودی پوشش گیاهی به مرز ۲۰ تا ۲۵ درصد برسد، چرخه بارش مختل شده و بخشهای وسیعی از این جنگلها به ساوانا تبدیل خواهند شد.»
برزیل که میزبان کنفرانس اقلیمی سازمان ملل (کاپ ۳۰) در نوامبر آینده در شهر بیلیم خواهد بود، حدود ۶۰ درصد از کل جنگلهای آمازون را در خود جای داده است؛ مساحتی معادل ۴۲۱ میلیون هکتار. بر اساس دادههای «مابیوماس»، در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۵.۳ درصد از این مساحت در اختیار فعالیتهای انسانی، بهویژه کشاورزی، قرار داشته است.
همچنین زمینهای مورد استفاده برای دامپروری طی همین دوره تقریباً پنج برابر شده و به ۵۶.۱ میلیون هکتار رسیده است. این تغییرات گسترده، چرخه طبیعی اکوسیستم آمازون را به شدت تحت فشار قرار داده است.
اهمیت این جنگلها تنها در تنوع زیستی بیهمتای آنها خلاصه نمیشود، بلکه آمازون نقشی اساسی در جذب گازهای گلخانهای و مهار گرمایش جهانی ایفا میکند. با این حال، دادهها نشان میدهد میزان جنگلزدایی در بخش برزیلی آمازون بین اوت ۲۰۲۴ تا ژوئیه ۲۰۲۵ حدود ۴ درصد افزایش یافته است. علت اصلی این افزایش، آتشسوزیهای گستردهای بوده که خشکسالی شدید سال گذشته در برزیل بر شدت آنها افزود.
جنگلهای آمازون که به «ریههای زمین» شهرت دارند، اکنون بیش از هر زمان دیگری نیازمند اقدام فوری برای مهار تخریب و بازگرداندن تعادل طبیعی هستند.
