یکی از پیامدهای مهم نشست آلاسکا این بود که ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، ظاهراً مایل است جنگ اوکراین در خطوط فعلی متوقف شود؛ البته به شرطی که باقیمانده استان دونتسک به روسیه واگذار شود.
روسیه پس از بیش از یک دهه نبرد، اکنون حدود ۷۰ درصد از استان دونتسک، از جمله مرکز آن را در اختیار دارد. از نگاه کرملین، تسلط کامل بر این استان، ادعای مالکیت روسیه را – که جامعه جهانی به رسمیت نمیشناسد – تثبیت کرده و همزمان از تلفات سنگین بیشتر جلوگیری میکند. در مقابل، برای اوکراین چنین عقبنشینی نهتنها به معنای از دست دادن سرزمینی وسیع و آوارگی احتمالی صدها هزار نفر خواهد بود، بلکه سد دفاعی مهمی در برابر پیشرویهای آینده روسیه نیز فرو میریزد.
چه مناطقی در کنترل اوکراین است؟
طبق برآورد خبرگزاری رویترز، اوکراین همچنان حدود ۶۶۰۰ کیلومتر مربع از خاک دونتسک را در اختیار دارد. به گفته مقامهای محلی، حدود ۲۵۰ هزار نفر همچنان در این مناطق زندگی میکنند. دونتسک بخشی کلیدی از منطقه صنعتی «دونباس» محسوب میشود؛ منطقهای که جنگ اقتصاد آن را به شدت نابود کرده است. دکتر مارنی هاولت، مدرس سیاست روسیه و اروپای شرقی در دانشگاه آکسفورد، توضیح داده که به دلیل مینهای زمینی، منابع طبیعی این ناحیه دستکم تا یک دهه آینده غیرقابل بهرهبرداری خواهند بود. او میگوید: «زمینها ویران و شهرها با خاک یکسان شدهاند.»
این منطقه از نظر نظامی چه اهمیتی دارد؟
گزارش اخیر موسسه مطالعات جنگ در آمریکا نشان میدهد که در غرب دونتسک کمربندی استحکامی به طول ۵۰ کیلومتر ایجاد شده است. اوکراین طی ۱۱ سال گذشته زمان، پول و انرژی زیادی صرف تقویت این خط دفاعی کرده و زیرساختهای گستردهای از جمله سنگرها، پناهگاهها، میدانهای مین، موانع ضد تانک و سیمهای خاردار ساخته است. نیروهای روسی که در تلاش برای تصرف شهر پوکروفسک هستند، اکنون با نبردی روبهرو شدهاند که احتمالاً چندین سال طول خواهد کشید.
از نظر توپوگرافی، ویژگیهای زمین نیز نقش بزرگی در اهمیت این منطقه دارد. نیک رینولدز، پژوهشگر اندیشکده بریتانیایی «موسسه خدمات سلطنتی متحد» میگوید: «این سرزمین قابلیت دفاعی بالایی دارد، بهویژه ارتفاعات چاسیو یار که ستون اصلی خط دفاعی اوکراین را شکل میدهد.» اما او توضیح میدهد که بهطور کلی شرایط جغرافیایی شرق اوکراین چندان به سود اوکراینیها نیست: «شهر دونتسک که در اختیار روسیه است روی ارتفاعات قرار دارد، اما هرچه به سمت غرب حرکت کنید زمین سراشیبی میشود و این مسئله دفاع را برای اوکراین دشوار میسازد.»
این شرایط نهتنها به دشواری حرکت نیروها مربوط میشود، بلکه دید بهتر و امکان شناسایی مؤثرتر را نیز برای روسیه فراهم میکند؛ امکانی که به هماهنگی آتش توپخانه و عملیات پهپادی کمک میکند. نقاط مرتفع همچنین برای ارتباطات رادیویی و هدایت بهتر پهپادها مزیت دارند. با سقوط بخشهای بزرگی از چاسیو یار، اوکراین یکی از آخرین ارتفاعات مهم خود در منطقه را از دست داده است.
آیا ارتش روسیه به تمام مناطق دونتسک نیاز دارد؟
غرب دونتسک تنها بخشی از یک خط مقدم ۱۱۰۰ کیلومتری است، اما در تابستان امسال شاهد شدیدترین حملات روسیه بوده است. تحلیلگران معتقدند اگر مسکو نیروهای خود را به جبهههای دیگر منتقل کند، بعید است پیشرفت چشمگیری داشته باشد. در زاپوریژیا، خط نبرد شباهت زیادی به دونباس پیدا کرده و موانع دفاعی گسترده، پیشروی روسیه را دشوار کرده است. در شمال نیز وضعیت مشابهی وجود دارد و روسها با «دروازه باز» روبهرو نیستند.
آیا اوکراین میتواند خطوط دفاعی خود را در مناطق غربی بازسازی کند؟
از نظر تئوری، اگر توافق صلحی به دست آید، اوکراین میتواند خطوط دفاعی خود را به سمت غرب منتقل کند. با این حال، زمین نامساعد و زمانبر بودن ساخت استحکامات جدید، حتی در شرایط بدون گلولهباران، مانع بزرگی خواهد بود. رینولدز تأکید میکند که بعید است ارتش اوکراین بدون مقاومت از غرب دونتسک عقبنشینی کند.
موضع اوکراین در برابر واگذاری سرزمین
حتی اگر دولت آمریکا در آینده با رویکردی معاملهمحور یا با استفاده از کمکهای امنیتی به عنوان اهرم فشار وارد شود، به نظر نمیرسد اوکراین حاضر به واگذاری این مناطق باشد. ولودیمیر زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین، بارها اعلام کرده است که هیچ طرحی مبنی بر آتشبس در برابر واگذاری دونباس پذیرفتنی نیست؛ چرا که این منطقه میتواند به سکویی برای حملات آینده روسیه بدل شود.
