روزنامه «ینی اوزگور پولیتیکا» در گزارشی اختصاصی، گفتوگویی با هاکان آکای، تهیهکننده موسیقی و مدیر پروژه دیجیتالسازی آثار شاعر برجسته کُرد، «جگرخون»، منتشر کرده است. این پروژه با مشارکت گروهی از هنرمندان کُرد در آلمان در حال اجراست و قرار است صدها شعر این شاعر نامدار، بهصورت دیجیتال و صوتی در دسترس نسلهای امروز و آینده قرار گیرد.
شیخموس حسن، مشهور به جگرخون، شاعر و نویسنده نامدار کُرد، در سال ۱۹۰۳ در روستایی از توابع «باتمان» در شمال کُردستان متولد شد و در جریان جنگ جهانی اول همراه خانوادهاش به روژآوا مهاجرت کرد. او در سال ۱۹۸۴ در شهر استکهلم سوئد درگذشت.
جگرخون از چهرههای برجسته و جریانساز در ادبیات ملی کُرد است که آثارش پیوندی میان شعر، موسیقی، هویت و مقاومت ملی برقرار کردهاند.
هاکان آکای، مدیر مؤسسه فرهنگی کُردی-آلمانی و مدیر پروژه دیجیتالسازی دیوان جگرخون، در این گفتوگو میگوید که هدف این طرح، حفظ و ترویج میراث این شاعر بزرگ از طریق تبدیل اشعارش به قالب دیجیتال و صوتی است. به گفته او، حدود ۹۰۰ شعر جگرخون در این پروژه دیجیتالی خواهد شد.
آکای همچنین از آغاز این پروژه از حدود ۱۲ سال پیش خبر داد و گفت که برای حفظ حقوق مادی و معنوی اثر، با خانواده جگرخون که در هولیر ساکناند، مشورت کرده است. او نسبت به عملکرد برخی خوانندگان که بدون ذکر نام شاعر، آثار جگرخون را در آلبومهای خود استفاده کردهاند انتقاد کرده و گفته است:
«حتی اگر هدف جلوگیری از پرداخت حق امتیاز باشد، هنرمندانی که مدعی هویتخواهی هستند نباید چنین کاری کنند.»
او دلیل تمرکز پروژه بر نسخه صوتی را «زوال فرهنگ مطالعه» دانست و افزود:
«کُردهایی در سراسر جهان زندگی میکنند؛ برای دسترسی به آنها، قالب دیجیتال بهترین راه است.»
آکای با اشاره به اینکه تاکنون ۱۰ دیوان شعر از جگرخون منتشر شده، گفت که آثار او به شکلی گسترده بر فضای هنری و سیاسی کُردها تأثیر گذاشته است. بهعنوان نمونه یادآور شد که شعر آهنگ معروف «نەورۆزە نەورۆزە» نیز متعلق به جگرخون است، هرچند کمتر کسی این را میداند.
از نکات مهم پروژه، مشارکت نزدیک به ۸۰ هنرمند از چهار بخش کُردستان است که در حوزههای مختلف فرهنگی، سینمایی، موسیقیایی و تئاتر، اشعار جگرخون را بهصورت ویدیویی دکلمه کردهاند.
آکای تأکید میکند:
«ما یک آرشیو ویدیویی شعرخوانی خلق کردهایم که در آن هنرمندان از هر چهار لهجه و گویش کُردی – کرمانج، سوران، زازا و گوران – حضور دارند. این پروژه، هم ادای احترام به جگرخون و هم نوعی وفاداری فرهنگی به اوست.»
او نقش جگرخون را در پیوند ادبیات و مبارزه سیاسی کُردها برجسته میداند و میگوید:
«جگرخون با ترکیب شعر و موسیقی، شعر را به خانههایی برد که سیاست در آنها جایی نداشت. او با سؤال بنیادینی مانند “ما کی هستیم؟” به کُردها یاد داد که به هویت خود بیندیشند و به آن افتخار کنند.»
پروژه دیجیتالسازی دیوان جگرخون، تلاشی است در جهت حفظ یک میراث ادبی و فرهنگی مهم در تاریخ مبارزاتی کُردها، آنهم در زمانی که فرهنگ شفاهی، بیش از همیشه نیازمند ثبت و ماندگاری در جهان دیجیتال است.
