پژوهشگران و فعالان سیاسی تأکید کردهاند که دولت ترکیه با تداوم سیاستهای «تورانیسم»، در پی تثبیت اشغال مناطق سوریه و عراق از مسیر تمدید مأموریت نیروهای نظامی خود است. آنان معتقدند که این تصمیم با استفاده از «بهانههای قدیمی» اتخاذ شده و نشان میدهد آنکارا در اجرای توافق صلح با حزب کارگران کوردستان (پ.ک.ک) جدیتی ندارد.
پارلمان ترکیه روز گذشته با پیشنهاد ریاستجمهوری برای تمدید مأموریت نیروهای مسلح این کشور در سوریه و عراق به مدت سه سال دیگر موافقت کرد. به گفتهی دفتر مطبوعاتی پارلمان، این تصمیم با هدف ادامه عملیاتهای نظامی فرامرزی اتخاذ شده است.
این اقدام در حالی صورت میگیرد که عبدالله اوجالان، رهبر خلق کورد، بارها خواستار صلح و همزیستی دموکراتیک شده و حزب کارگران کوردستان نیز گامهایی عملی در جهت تحقق این روند برداشته است. با این حال، ترکیه همچنان با طرح ادعاهای پیشین خود، بر حضور نظامی در خاک همسایگان پافشاری میکند.
علی یحیی، پژوهشگر سیاسی لبنانی در گفتوگو با خبرگزاری هاوار (ANHA) گفت: «تمدید مأموریت نیروهای ترکیه در سوریه و عراق در شرایطی بسیار حساس از نظر داخلی، منطقهای و بینالمللی انجام میشود. این تصمیم، در سطح داخلی با تغییر رویکرد دولت پنهان ترکیه در برخورد با پ.ک.ک همزمان شده و در سطح منطقهای پس از تحولات ژئوپلیتیکی چند ماه گذشته و تغییر موازنهها اتخاذ شده است.»
او افزود: «از اوکراین تا غرب آسیا و آفریقا، ترکیه تلاش میکند جایگاه ژئوپلیتیکی خود را حفظ کند و از مسیرهایی چون کریدور زنگزور تا لیبی نفوذ خود را گسترش دهد. در ظاهر، هدف از این تمدید مقابله با تهدیدات پ.ک.ک و نیروهای سوریه دموکراتیک (هـ.س.د) عنوان شده، اما در واقع، تلاشی است برای بازتثبیت نفوذ ترکیه در منطقه پس از فروپاشی نظم قدیم.»
به گفتهی یحیی، این طولانیترین تمدید مأموریت نظامی از آغاز اشغالگری ترکیه است و معنای آن صرفاً تداوم حضور نیست، بلکه «اعلام نیت برای ماندن دائمی بهعنوان بازیگری اصلی در معادلات آینده سوریه و شمال عراق با رضایت آمریکا» است.
وی تصریح کرد: «آنکارا میداند خروج در این مقطع، خلأیی ایجاد میکند که ممکن است از سوی نیروهای نزدیک به ایران، امارات یا حتی گروههای وابسته به نظام سابق پر شود. از همین رو، ترکیه میکوشد جای پایی دائمی برای خود تثبیت کند تا در روند توافقات سیاسی آینده دست بالا را داشته باشد.»
یحیی سیاست ترکیه را ترکیبی از «امنیتگرایی و ژئوپلیتیک تورانی» دانست و گفت: «آنکارا نمیخواهد از فرایند بازطراحی جغرافیای خاورمیانه کنار گذاشته شود؛ چه در نقشههای نفوذ و چه در معادلات امنیتی جدید منطقه.»
در ادامهی این تحلیل، او توضیح داد که حضور ترکیه در سوریه، این کشور را به «بازیگر میدانی اصلی و پرنفوذ در شکلدهی به آینده سیاسی، امنیتی و اقتصادی سوریه» بدل میکند و هدف آنکارا «تقسیم و تثبیت مناطق نفوذ با قدرتهای امر واقع چون آمریکا، روسیه و اسرائیل» است.
در خصوص عراق نیز، یحیی تأکید کرد که تمدید مأموریت به معنای ادامه عملیاتهای نظامی علیه پ.ک.ک و احتمال گسترش مناطق تحت کنترل ترکیه است؛ امری که میتواند موجب تنش با بغداد شود اما در عین حال، به تقویت همکاریهای امنیتی با حکومت اقلیم جنوب کوردستان میانجامد.
عادل الهادی، وکیل و فعال سیاسی سوری نیز در گفتوگو با هاوار گفت: «ترکیه تا زمانی که سهم خود را در سوریه و عراق تضمین نکند، از حضور نظامیاش دست نخواهد کشید. این کشور بهدنبال آن است که با توافقات رسمی، حضور خود را مشروع کند و موافقت آمریکا را نیز بهدست آورد.»
به گفتهی الهادی، ترکیه در مسیر مذاکرات صلح، تنها برای بهبود وجههی خود گام برمیدارد و «تا زمانی که منافعش تأمین نشود، هیچ توافق صلحی را جدی نمیگیرد.» او افزود: «همانگونه که اسرائیل برای تضمین امنیت خود بهدنبال کنترل بخشهایی از خاک سوریه است، ترکیه نیز با تمدید حضور نظامی میکوشد موقعیت خود را در منطقه تقویت کند.»
الهادی در پایان یادآور شد که ترکیه بیش از آنچه آمریکا اجازه دهد، پیش نخواهد رفت و نقش ایران نیز بهعنوان یکی از طرفهای تضمینکننده در مذاکرات آستانه همچنان تعیینکننده است.
